گل درختچه نیل(ویستریا, وسمه)

گل درختچه نيل نه تنها اسم زیبایی دارد بلکه ظاهر لطیف آن زبان‌زد است. اکثرا این گل را در گلفروشی ها پیدا نمی‌کنید اما اگر بتوانید از آن در گلدان نگهداری کنید، بسیار خوش شانس هستید.

گل وسمه که معمولا با نام ویستریای تابستانی نیز شناخته می‌شود، گونه‌ای درختچه بومی کشورهای چین و ژاپن است که در استرالیا و سریلانکا هم کشت می‌شود.بهتر است بدانید که اسم علمی گل نیل، Genus Indigofera flower است و ویژگی‌های بسیاری دارد؛ پس در ادامه همراه ما باشید تا به خوبی با این گل کوچک یاسی رنگ آشنا شوید و از مزایای آن لذت ببرید.

 جنس وسمه (Indigofera)  متشکل از گونه‌های بسیار زیادی است که حدود 700 گونه است و در سراسر مناطق استوایی و نیمه استوایی آفریقا، آسیا و آمریکا پراکندگی دارد. جنس وسمه در ایران شامل پنج گونه درختچه بوده که در مناطق جنوبی ایران می‌رویند. 

یکی از انواع گل درختچه نیل به نام genus Indigofera از خانواده Fabaceae عمدتا کاربرد تزئینی دارد، اگرچه در تولید رنگ نیلی هم از آن استفاده می‌شود. در این مطلب با خواص گل درختچه نیل و شرایط لازم برای رشد و تکثیر آن آشنا می‌شویم.

آشنایی با گیاه گل درختچه نيل

گل درختچه نیل، درختچه‌ای برگ‌ریز و پهن‌برگ است. اغلب تا ارتفاع ۷۶-۳۰ سانتی‌متر و عرض ۱۲۱-۹۱ سانتی‌متر رشد می‌کند. این گل درختچه دارای برگ‌های مرکب و پرمانندی است که طول آن‌ها گاها به ۲۰ سانتی‌متر هم می‌رسد که خود شامل ۷ تا ۱۳ برگچه بیضوی شکل به رنگ سبز تیره می‎باشد.

فصل گل‌دهی درختچه نیل در تابستان است که خوشه‌هایی از گل به رنگ صورتی روشن یا ارغوانی تکثیر می‌کند. هر خوشه ممکن است بیست تا چهل گل داشته باشد.   

در جدول زیر با گیاه درختچه نیل بیش‌تر آشنا می‌شویم:

نام علمی	genus Indigofera
خانواده	Fabaceae
نام فارسی	درختچه نیل
خاستگاه	هند
حداقل دمای تحمل	۱۰- درجه سانتی گراد

تاریخچه گل درختچه نيل

گل درختچه نیل دارای تاریخچه‌ای طولانی است که به بیش از چهار هزار سال می‌رسد و ماده رنگی حاصل از آن در آسیا کاربردهای مختلفی داشته است. این گیاه درختچه‌ای از تیره پروانه آسا بوده و نام نیل هم به ماده اطلاق می‌شود که از خشک ‌کردن و ساییدن برگ‌های این گیاه به دست می‌آید.

در بعضی از نام گذاری ها اسامی گلها را از روی رنگ، شکل وظاهر آن انتخاب می‎‌کنند مثل گل درختچه نیل. ماده نیل بسیار خوشرنگ بوده و به رنگ آبی تیره است که در اصطلاح به آن آبی نیلی نیز می‌گویند. از این ماده به عنوان درخشان کننده هم در مواد پنبه‌ای و سلولوزی استفاده می‌شود.

تاریخ‌نگاران مبدا این گیاه را کشور هند دانسته‌اند که واژه سانسکریت nila هم به معنای آبی ‌رنگ است. از این گل در رنگ زدن الیاف هم استفاده می‌شود. طبق یافته‌های تاریخی به نظر می‌رسد کشت این گیاه در خوزستان انجام می‌شده است.

 

گیاه‌شناسی گل درختچه نيل

این تیره گیاهی به طور قابل ‌توجهی در برابر قارچ‌ها مقاوم است. همچنین گل درختچه نیل با برخی از باکتری‌های خاک رابطه همزیستی دارد. باکتری‌ها بر روی ریشه گره‌هایی ایجاد کرده و نیتروژن جو را تثبیت می‌کنند. مقداری از این نیتروژن نیز توسط گیاه در حال رشد استفاده می‌شود، اما مقداری نیز می‌تواند توسط گیاهان دیگری که در نزدیکی آن رشد می‌کنند استفاده شود.

شرایط نگهداری از گل درختچه نيل

گل‌های درختچه نیل شبیه گل نخود هستند، وقتی که به شکل نیام در آیند، می‌توان بذرشان را هم گرفت. نیل زینتی بعد از ۲-۱ سال به بلوغ می‌رسد و از آن موقع به بعد به صورت انبوه گل می‌دهد. در ادامه مهم‌ترین شرایط رشد و نگهداری آن‌ها را شرح می‌دهیم.

 

۱) کوددهی

یکی از نکات مهمی که در مورد رشد و نگهداری گل درختچه نیل دارای اهمیت است، نحوه کوددهی آن است. همچنین در مورد گیاهانی که تازه کاشت می‌شوند، کوددهی از اهمیت بیشتری برخوردار است. گیاهان نورسته برای اینکه ریشه آن‌ها رشد مناسبی داشته باشد، به فسفر اضافی نیاز دارند.

پس به دنبال کودی باشید که فسفر در آن وجود داشته باشد. از این نوع کود در هنگام کاشت گیاه یا دست کم در اولین فصل از رشد گیاه استفاده کنید.

ویستریای تابستانی گیاهی است که نیاز به تغذیه زیادی دارد. در طول فصل رشد، آن را ماهیانه با کودهای پتاس بالا تغذیه کنید تا گل‌های بیشتری دهد. ویستریاهای کاشته شده در گلدان را هر هفته آبیاری و تغذیه کنید. در پاییز با مواد آلی مانند کود حیوانات یا کمپوست خانگی تغذیه کنید.

۲) نور مناسب برای رشد

برای بسیاری از گیاهان نور کامل خورشید لازم است تا با پتانسیل کامل رشد کنند. گل درختچه نیل عمدتا با نور کم هم به صورت مناسبی رشد می‌کند، اگرچه ممکن است گل‌دهی چندانی نداشته باشند یا شاخ و برگشان به اندازه کافی سرزنده و پرنشاط نباشند.

نواحی جنوبی و غربی ساختمان‌ها معمولا ناحیه‌هایی هستند که بیشتر نور خورشید را دریافت می‌کنند و تنها مورد استثنا وقتی است که خانه‌ها و ساختمان‌ها بسیار نزدیک به هم هستند و سایه‌های خانه‌های همسایه روی خانه شما افتاده و جلوی تابش نور خورشید می‌گیرد.

نور کامل معمولا به معنای تابش ۶ ساعت یا بیشتر نور مستقیم نور خورشید در روزی آفتابی است، طوری که هیچ مانعی در برابر آن نباشد. گیاهانی که در برخی اقلیم‌ها می‌توانند از نور کاملی برخوردار باشند، ممکن است در سایر اقلیم‌ها تنها قادر به تحمل نوری جزئی باشند که بیشتر از ۳ ساعت و کمتر از ۶ ساعت نور کامل به گیاه می‌تابد.

قبل از خرید و کاشت گیاه، خصلت آن را بشناسید! نور مورد نیار گل درختچه نیل به این صورت است که به صورت کامل در معرض نور خورشید قرار بگیرد، ولی در نقاطی هم که نصف روز در آن خورشید تابش دارد قابلیت رشد دارد.

۳) شرایط آبیاری گل درختچه نيل

یکی از نکاتی که در مورد آبیاری گل درختچه نیل باید به آن توجه شود، موضوع زهکشی خاک است. یکی از مشکلات جدی ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که خاک غرقابی باشد.

نبود فضای خالی برای جریان هوا در خاک غرقابی، زهکشی خاک را تقریبا ناممکن می‌کند.

تعداد کمی از گیاهان، مانند گیاهان باتلاقی، می‌توانند این شرایط را تحمل کنند. گیاهانی که بیش از حد آبیاری می‌شوند، مانند گیاهان کم آب، برگ‌های پژمرده‌ای دارند. پس برای رشد بهتر گیاه، زهکشی خاک را بهبود بخشید. عامل این پژمردگی هم رشد قارچ‌های Phytophthora و Pythium در خاک‌های غرقابی است.

اگر مشکل فقط در سطح خاک است، آب را به یک گودال زهکشی منحرف کنید. در صورتی هم سیستم زهکشی در جایی که سطح آب بالاست، ضعیف است، یک سیستم زهکشی زیرزمینی تعبیه کنید. اگر زهکشی‌های زیرزمینی از قبل وجود دارد، بررسی کنید که آیا مسدود شده‌اند با خیر.

 زمانی که بارندگی از حد معمول که برای رشد گیاه لازم است کمتر است، گیاه را آبیاری کنید. در طول فصل رشد مقدار متوسطی از آب موردنیاز است و مراقب باشید که بیش از حد آبیاری نکنید.

دو سال اول بعد از کاشت گیاه، آبیاری منظم مهم است. سال اول برای گیاه حیاتی است. اینکه هفته‌ای یک بار آبیاری عمیق انجام شود برای گیاه بهتر از حالتی است که آبیاری به دفعات و چند دقیقه اندک انجام شود.

خاک مناسب گل درختچه نيل

گل درختچه نیل در خاک‌های خنثی تا کمی قلیایی با زهکشی خوب، رشد مناسبی دارد. همچنین تاحدودی در برابر گرما و هوای خشک مقاوم است، اما سایه بعد از ظهر هم در محیط‌های گرم و مرطوب برای رشد آن مفید است.

دمای مناسب گل درختچه نیل

این گیاه در مناطقی با تابستان‌های گرم امکان رشد بهتری دارد. دمای مناسب گل درختچه نیل که برای این گونه گیاهی قابل‌تحمل باشد حداقل ۱۰- درجه سانتی گراد است. هرچند در زمستان نمی‌توان رشد بالایی را برای آن متصور بود. ساقه‌ها اغلب در اثر هوای سرد جدا می‌شوند، اما شاخه‌های جدیدی در بهار جایگزین‌ها می‌شوند و این شاخه‌ها در اواخر تابستان گل می‌دهند.

حال که با شرایط نگهداری این گیاه آشنا شدید بهتر است که به جای خرید باکس گل ها مثل باکس گل ارکیده به فرد مورد نظر ، درختچه ای مثل درختچه نیل هدیه دهید که در کنار زیبایی خود، عمر آن نیز بسیار بیش‌تر می‌باشد.

گل‌هایی که در دوره‌ای حدود ۲۰ هفته به وجود می‌آیند، بوی وانیل دارند.

کاشت گیاه درخنچه نیل

ویستریا را در بهار یا پاییز در گلدان پلاستتیکی سیدوس بکارید. خاک را باید به خوبی آماده کنید تا این گیاه به صورت مناسبی ریشه دهد. ساقه‌ها را به سیم‌های گالوانیزه‌ای که به‌ صورت افقی در امتداد دیوار ثابت شده‌اند، ببندید، همان طور که چنین کاری را برای یک نهال میوه انجام می‌دهید.

اگر در زمین وگلخانه مبادرت به کاشت این درختچه می نمایید,سوراخی به اندازه دو برابر اندازه توپ ریشه حفر کنید. اگر خاک ضعیف است، گودال را به صورت گسترده‌تر حفر کنید و آن را با مخلوطی که نیمی از آن شامل خاک اصلی و نیمی دیگر کمپوست یا تقویت‌کننده خاک است پر کنید.

درختچه‌ها را با دقت از ظرف جدا کرده و ریشه‌ها را هم به‌آرامی از هم جدا کنید. آن‌ها را در مرکز حفره قرار دهید. در صورت نیاز، برای درختچه‌های بزرگتر، یک چاه آب هم حفر کنید. کار را با مالچ پاشی و آبیاری خوب به پایان برسانید. اگر خاک بیش از حد شنی یا رسی است، مواد آلی به آن اضافه کنید.

این کار به ظرفیت زهکشی و نگهداری آب در درون خاک کمک خواهد کرد. خاک را به اندازه کافی سفت و فشرده کنید تا بتواند درختچه را در خود نگه دارد.

تکثیر و پرورش گل درختچه نیل

برای تکثیر این گل درختچه می‌توان بذری را کاشت که پس از نیام گرفته می‌شود. این گیاه به هفته‌ای یک بار آبیاری نیازمند است. برای تقویت خاک هم می‌توان از غذاهای کامل نباتی استفاده کرد، ولی در کل برای پرورش آن نیاز زیادی به کود نیست.

همچنین از نظر آفت‌پذیری مشکل آنچنانی در این گیاه دیده نمی‌شود. شایع‌ترین مشکلی که پرورش‌دهندگان این گیاه تجربه می‌کنند کاهش گل‌دهی است. گل دادن ویستریا زمان می‌برد.

انتظار برای گل دادن گیاه قبل از چهار سالگی آن ممکن است غیرواقع‌بینانه باشد.  

روش تکثیر به این صورت است که بذر را به مدت ۱۲ ساعت در آب گرم خیس کنید و در اواسط زمستان در گلخانه‌ای گرم بکارید. جوانه‌زنی می‌تواند متغیر اشد. نهال‌ها را زمانی که به اندازه کافی رشد کردند برای نگهداری و زمستان گذرانی گیاهان نورسته گلخانه در اولین زمستان، در اواخر بهار یا اوایل تابستان پس از آخرین یخبندان مورد انتظار آن را بکارید.

قلمه‌های نیمه رسیده، ۵ تا ۸ سانتی‌متری را در صورت امکان با پاشنه را در اوایل تابستان در گلدان‌ پلاستیکی جداگانه قرار دهید. آن‌ها را ترجیحا در اواخر زمستان برداشته و در موقعیت‌های دائمی خود فرار دهید.

هرس گیاه درختچه نیل

هرس این گل درختچه یا بعد از پایان دوره گل‌دهی یا بعد از به وجد آمدن غلاف‌های بذر قابل انجام است. اگر تعداد پاجوش‌ها زیاد باشد می‌توان مقادیر اضافی آن‌ها را هرس کرد تا به رشد بهتر گیاه کمک کند. ویستریای تابستانی را دو بار در اواسط تابستان و اواسط زمستان هرس کنید.

هرس گیاه ویستریا در تابستان و زمستان باعث رشد خارهای کوچک گل می‌شود که در بهار شکوفا می‌شوند. در ادامه با هر دو نوع هرس در تایستان و زمستان آشنا می‌شویم.

 

هرس در تابستان

هرس گل درختچه نیل در تابستان این موارد را شامل می‌شود:

*شاخه‌های بلند و قوی را از جایی که در فصل جاری رشد داشته‌اند هرس کنید.

**در مورد گیاهان نورسته (کمتر از سه سال)، چند شاخه قوی را انتخاب کنید تا آن‌ها را به سیم یا داربست ببندید.

***در مورد گیاهان قدیمی، صرفا شاخه‌های کناری را هرس کنید.

 هرس در زمستان

هرس گیاه در زمستان شامل این موارد است:

*گیاهان نورسته را به وسیله چارچوب اصلی به پشتیبان ارتباط دهید

**ساقه‌های بلند و محکم باقی‌مانده را هرس کنید.

کاربردهای درختچه نیل

از گذشته از منابع گیاهی به عنوان منبع رنگ‌زا در صنایع مختلف استفاده می‌شده است. مهم‌ترین کاربرد درخنچه نیل در رنگرزی است که رنگ آن به علت ثبات بسیار بالایی که دارد در الیاف و پارچه‌ها کاربرد دارد. از جمله کاربردهای دیگر رنگدانه گیاهی این درختچه استفاده در رنگ‌های مو، صنایع صابون‌سازی، تهیه حسگرهای زیستی، افزودنی‌ها است.

در کشورهای اروپایی نیز از این ماده رنگ آبی آنیلین تهیه می‌کنند که در رنگ کردن بافت‌های سلولوزی مانند بافت‌های چوبی کاربرد دارد.

دیگر کاربرد رنگدانه گل درختچه نیل، صنعت قالی‌بافی است که نمونه‌های آن را می‌توان در قالی‌های بافت ایران، پاکستان و هند مشاهده کرد که جلوه زیبایی به آن‌ها بخشیده است. از دیگر کاربردهای آن در ماده آرایشی سرمه است و گاهی هم از این ماده همراه حنا استفاده می‌شود. 

گل درختچه نیل؛ گیاهی که پزشکان نمی‌خواهند با آن آشنا شوید!

خواص دارویی و درمانی گل درختچه نیل

گیاه درختچه نیل که ریشه و ساقه آن تلخ مزه است، خلط ‌آور و ضدکرم‌های معده و روده است. همچنین درمان یبوست و بیماری‌های قلبی، کبد و نقرس از دیگر خواص دارویی این گیاه است. از ریشه و برگ‌های آن نیز در درمان صرع و دیابت و تقویت رشد مو استفاده می‌شود.

پودر خشک گل درختچه نیل برای درمان آسم مناسب است. عصاره متانولیک این گیاه نیز مانع از رشد ویروس ایدز می‌شود. از دیگر خواص درمانی درختچه نیل می‌توان به درمان تنگی نفس و سیاه سرفه اشاره داشت.

کشت گل درختچه نیل در ایران

سطح زیر کشت این گیاه در ایران بسیار اندک است. در جنوب ایران و سواحل دریای عمان گونه‌هایی از این گیاه به صورت خودرو یافت می‌شود. از آنجا که تولید این گیاه به اندازه ای نیست که پاسخگوی نیازهای داخلی باشد، هر ساله مقادیری از این ماده از کشورهایی مانند هند، چین و پاکستان وارد می‌شود.

در مناطق جیرفت و کهنوج بیش از ۳۰۰ هکتار است. نتایج مطالعات انجام گرفته نشان می‌دهد رشد این گیاه و بهبود خصوصیات اجزای مختلف آن دارای رابطه مستقیمی با استفاده از کودهای آلی و تراکم کشت دارد.

چرا که با افزایش استفاده از کودهای دامی تا ۳۰ تن در هکتار رشد این گیاه با کیفیت بهتری همراه بوده است. هرچند به دلیل ناشناخته بودن این گیاه باید تحقیقات بیشتری در زمینه کشت آن از سوی محققان کشاورزی کشور انجام پذیرد.

چند نمونه از سوالات متداول در‌باره‌ی گل درختچه نیل:

*لزوم توسعه کشت گل درختچه نیل در ایران

گل درختچه نیل یکی از گیاهانی است که بیشتر به عنوان گیاه بومی چین و ژاپن به صورت سنتی در این مناطق کشت می‌شده است.

سطح زیر کشت این گیاه در ایران قابل‌توجه نیست، ولی با توجه به کاربردها و خواص متنوع دارویی و صنعتی گل درخنچه نیل لازم است توجه ویژه‌ای در مورد کشت این محصول از سوی دست‌اندرکاران صنعت کشاورزی صورت پذیرد و تحقیقات علمی مربوطه نیز در این زمینه به شکلی جدی از سوی متخصصین دنبال شود. توسعه کشت این گل درختچه می‌تواند از لحاظ اقتصادی نیز برای کشور دارای منافع قابل‌توجهی باشد.

در این مقاله ما درباره‌ی گل درختچه نیل، شرایط نگهداری و تکثیر، کاربرد ها خواص داریی گیاه درختچه نیل صحبت کردیم.

شما نیز می‌توانید با به اشتراک گذاشتن خود با دیگر دوستداران گل درختچه نیل آنها را در آشنایی بیشتر با این گیاه کمک کنید.

 

تدوین:مینو غفوری ساداتیه

آدرس اینستاگرام:gooldono.stand.sidoos@

تلفن:09308743868