گل سرخس شاخ گوزنی (بیش از 3گونه)

گل سرخس شاخ گوزنی گلی زیبا و دوست‌داشتنی است که گیاه بومی کشور استرالیا هم به شمار می‌رود. این گیاه جزو گیاهان آوندی و فاقد دانه است که به این دسته از گیاهان پتریدوفیت نیز می‌گویند. بر اساس شواهد به دست آمده سرخس‌ها از حدود ۲۵۰ میلیون سال پیش در دوره کربونیفر وجود داشته‌اند. در این مقاله  سعی کردیم از تنوع گونه ها وروش نگهداری و تکثیر سرخس شاخ گوزنی توضیحات کاملی را برای شما عزیزان ارائه دهیم.

 

البته بیشتر انواع گل شاخ گوزنی منقرض شده‌اند؛ اما بعضی از آن‌ها باقی ماندند و در شکل‌های مختلف تکامل پیدا کردند. امروزه گل‌های سرخس شاخ گوزنی در سراسر دنیا یک گیاه زینتی به شمار می‌آیند.

مشخصات گل سرخس شاخ گوزنی

نام علمی گل سرخس شاخ گوزنی، پلاتیسریوم بیفورکاتوم (Platycerium bifurcatum) است. این گیاه به گیاه هوایی معرف است و در طبیعت به جای خاک، روی تنه درختان می‌روید. شکل برگ این گیاه با سرخس‌های دیگر متفاوت است. سرخس شاخ گوزنی برگ‌هایی با رنگ سبز روشن و به شکل شاخ گوزن دارد. به همین دلیل به آن گل سرخس شاخ گوزنی می‌گویند. این گیاه در آپارتمان‌ها برای تزئین بسیار استفاده می‌شود و از نظر ساختاری به چهار بخش تقسیم می‌شود:

1. ساقه گیاه سرخس شاخ گوزنی
2. برگ سرخس شاخ گوزنی
3. ریشه گیاه سرخس شاخ گوزنی
4. اسپورانژ یا هاگدان گیاه

در جدول زیر با گل سرخس شاخ گوزنی بیش‌‎تر آشنا خواهیم شد:

نام علمی	Platycerium bifurcatum
نام فارسی	گل سرخس شاخ گوزنی
خانواده	Polypodiacea
زادگاه	جنوب شرقی استرالیا

شرایط نگهداری گل شاخ گوزنی

در نگهداری گل سرخس شاخ گوزنی باید به این نکته توجه کنید که بهترین راه، فراهم کردن طبیعت اصلی گیاه است. با این کار می‌توانید نیازهای گیاه را برآورده کنید. رشد این گیاه در طبیعت به صورت هوازی است و در جنگل‌های بارانی، میزان رطوبت مناسبی به آن رسیده و نور هم با عبور از شاخه‌ها و برگ‌های دیگر گیاهان و درختان به آن می‌رسد. بنابراین، می‌توان گفت که این گیاه در طبیعت نور را به صورت فیلترشده دریافت می‌کند.

مقدار نور لازم در نگهداری گل شاخ گوزنی

برای گل سرخس شاخ گوزنی نور خورشید باید به صورت فیلترشده به آن برسد. اتاقی برای رشد گل گوزنی مناسب است که این گیاه در طول روز نور خورشید را به صورت نسبی، یعنی فیلترشده و با وجود سایه، دریافت کند. اگر گیاه سرخس شاخ گوزنی را در محیطی که گیاه نور بیشتری دریافت می‌کند، قرار دهید باید بیشتر به آن آب دهید و رطوبت گیاه را حفظ کنید. به هر حال دقت کنید که سرخس شاخ گوزنی شما نور خورشید را به صورت مستقیم دریافت نکند.

اگر نور خورشید مستقیما به سرخس برسد، برگ‌های گیاه سوخته و از بین می‌روند.

نحوه صحیح آبیاری گل سرخس شاخ گوزنی

یکی از مهم‌ترین فاکتورهای نگهداری گل سرخس شاخ گوزنی و رشد موفق آن، آبیاری صحیح است. شما باید گیاه سرخس خود را مرتب آبیاری کنید. البته به این نکته توجه کنید که گیاه را بیش از حد آبیاری و غرق آب نکنید. در آبیاری سرخس شاخ گوزنی باید دقت کنید که در بین دفعات آبیاری بخش پایه گیاه حتما خشک بشود بعد به گیاه آب بدهید. به طور مرتب باید در ماه‌های گرم سال هفته‌ای یک بار و در ماه‌های سرد هر دو یا سه هفته یک بار به گیاه سرخس خود آب بدهید.

برای اینکه راحت بتوانید گل سرخس شاخ گوزنی را آبیاری کنید، گیاه و تکیه‌گاه را از روی دیوار بردارید و به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در یک صرف پر از آب قرار دهید تا خیس بخورد. نگاه کنید که اگر ریشه‌ها کاملا خیس خوردند، گیاه را از آب در بیاورید.

سپس صبر کنید تا گیاه مقداری خشک شود و نهایتا سرخس را در مکان اولیه‌اش قرار دهید. توجه داشته باشید که اگر برگ‌هایی که ریشه را می‌پوشانند قهوه‌ای یا سیاه شده باشند، به احتمال زیاد بیش از حد نیاز به گیاه آب داده‌اید. اگر نوک این برگ‌ها قهوه‌ای پژمرده شدند، لازم است که بیشتر به سرخس خود آب بدهید.

خاک مناسب برای گل سرخس شاخ گوزنی

شما می‌توانید گیاه شاخ گوزنی جوان خود را در خاک گلدان مرطوب بکارید. اما زمانی که روند بلوغ گیاه شروع شود، باید آن را روی یک تکیه‌گاه مناسب قرار دهید. دلیل این کار هوازی بودن گیاه است. طبیعت سرخس به گونه‌ای است که باید روی تنه دخت یا دیگر گیاهان قرار داشته باشد.

برای تکیه‌گاه باید از الیاف طبیعی مثل خزه، کمپوست و دیگر الیاف‌ها  استفاده کنید. بنابراین اگر می‌خواهید در خانه خود کل سرخس شاخ گوزنی داشته باشید، باید شرایط طبیعی گیاه را فراهم کنید.

دما و رطوبت مناسب برای گل سرخس شاخ گوزنی

مهم‌ترین نکته در نگهداری از گل گوزنی که حتما باید به خاطر داشته باشید این است که این گیاه باید همیشه مرطوب باشد. گیاه سرخس را باید در یک محیط گرم و مرطوب نگهداری کنید. البته برخی از سرخس‌های بالغ می‌توانند در هوای سرد و یخبندان دوام بیاورند.

اگر می‌خواهید رطوبت را در اطراف گیاه بیشتر کنید، باید آن را در یک اتاق مرطوب بگذارید. برای مثال، حمام و آشپزخانه به شرطی که نورگیر باشند و نور مناسب را برای گل سرخس شاخ گوزنی شما فراهم کنند، محیط مناسبی برای رشد این گیاه هستند. روش‌های دیگری برای مرطوب نگه داشتن سرخس وجود دارد. از جمله این روش‌ها می‌توان به اسپری کردن آب به گیاه یا استفاده از دستگاه مرطوب‌کننده هوا اشاره کرد.

به غیر از رطوبت کافی برای نگهداری از گل شاخ گوزنی، فاکتور مهم دیگر دمای مناسب است. برای نگهداری از سرخس به یک باز دماییی خاص نیاز دارید. درباره بازه دمایی مناسب برای نگهداری سرخس شاخ گوزنی باید بدانید که این بازه چیزی در حدود ۱۰ تا ۳۷ درجه سانتیگراد است.

حتما مطمئن شوید که سرخس شما در همین بازه دمایی ۱۰ تا ۳۷ درجه سانتیگراد باشد.

اگر سرخس شاخ گوزنی شما در این بازه دمایی نبود، حتما رطوبت آن را بررسی کنید و شرایط گیاه را پایدار نگه دارید.

کود مناسب برای گل سرخس شاخ گوزنی

در اوایل رشد گل شاخ گوزنی، لازم نیست که حتما کود به کار ببرید. بنابراین می‌توانید ماهی یک بار از کود ۲۰-۲۰-۲۰ استفاده کنید. اما وقتی که سرخس شما بزرگ شد باید برای آن هر دو هفته یک بار کودی مثل ۳۶-۱۲-۱۲ به کار ببرید. برای اینکه رشد سرخس شما زیاد شود کود را با آب قاطی کنید و به صورت محلول در بیاورید. در نهایت محلول را با حالت آبیاری به خورد گیاه بدهید.

انواع سرخس شاخ گوزنی

*p.biforcatum دارای بیش‌ترین تنوع است و معمولا به عنوان یک گیاه زینتی کشت می‌شود.

*گونه ای دیگر به اسم p.grande شناخته می‌شود که دارای برگ های بزرگ است، حداکثر طول این گیاه به 1.5 متر نیز می‌رسد.

*گونه‌ای کمیاب نیز از این گیاه به اسم P.willinckii و P.superbum وجود دارد که در گونه‌ی کلکتورها می‌باشد.

حال در ادامه با مشخصات کلی انواع گل شاخ گوزنی آشنا می‌شویم.

ساقه‌ی سرخس شاخ گوزنی

گیاه شاخ گوزنی معمولا ساقه زیرزمینی یا همان ریزوم دارند که منشا اصلی برگ‌ها است. ساقه زیرزمینی بافت‌های آوندی و فیبرهای اسکلرانشیمی دارد. فیبرهای اسکلرانشیمی سلول‌های غیرچوبی هستند که استحکام گیاه را بالا می‌برند. این سلول‌ها دارای خاصیت کشندگی و ارتجاع یا به اصطلاح الاستیکی هستند. برخی از سرخس‌های شاخ گوزنی ساقه ایستاده نیمه چوبی دارند که در بعضی از سرخس‌ها ممکن است تا ۲۰ سانتی‌متر طول داشته باشند.

برگ گل سرخس شاخ گوزنی

در گیاه سرخس به برگ‌ها در اصطلاح فروند (Frond) می‌گویند. گیاه سرخس شاخ گوزنی دو نوع برگ دارد:

• Trophophyll: این گونه از برگ‌ها اسپور تولید نمی‌کنند و وظیفه آنها فقط فتوسنتز است
• Sporophyll: این گونه از برگ‌ها هر دو کار تولید اسپور و فتوسنتز را انجام می‌دهند

فروند از دو بخش دمبرگ و پهنک تشکیل شده است. پهنک دو حالت می‌تواند داشته باشد. حالت اول این است که امکان دارد تقسیم نشده و ساده باشد. اما در حالت دوم ممکن است تقسیم شده و چند برگچه تقسیم شده باشد. به برگ‌های حالت دوم برگ مرکب شانه‌ای می‌گویند که خود دارای سه حالت یک بار شانه‌ای، دو بار شانه‌ای و سه بار شانه‌ای است.

گل سرخس شاخ گوزنی؛ داستان شاخ گوزن هایی که از بحران انقراض جان سالم بدر بردند!

ریشه گل شاخ گوزنی

ریشه‌های گل سرخس شاخ گوزنی در حالت عادی روی ساقه‌های زیرزمینی تشكیل می‌شوند و اکثرا فیبری هستند. ریشه فیبری به گونه‌ای است که به سمت پایین در خاک رشد کرده و در همه جای خاک به سمت کناره‌ها انشعاب پیدا می‌کند. این‌گونه توده‌ای از ریشه‌های ریز تشکیل می‌شود. این گونه ریشه‌ها خاک را سفت و محکم می‌کنند و در صورتی که کامل از خاک در نیایند، باز هم رشد می‌کنند.

در قسمت پایین عکس گل شاخ گوزنی را مشاهده می‌کنید که روی توپ آویزی نصب شده است.

اسپورانژ یا هاگدان گیاه

اسپورانژها یا هاگدان‌ها در واقع کیسه‌ها یا کئسول‌های متصل به هم هستند که وظیفه تولید اسپور یا هاگ و تشکیل سور (Sorus) را بر عهده دارند. نحوه قرارگیری اسپورانژها در گل سرخس شاخ گوزنی تنوع زیادی دارد. در اکثر سرخس‌ها محل قرارگیری اسپورانژها، سطح زیرین فروند با یک الگوی منظم مرتبط با رگبرگ‌ها است.

اکثر سرخس‌ها یک پوشش محتفظ روی سور دارند که به آن ایندوزی می‌گویند. تشکیل اسپورها به شکل طبیعی در گروه‌های چهارتایی صورت می‌گیرد. امکان دارد که یک سرخس میلیون‌ها و حتی میلیاردها هاگ تولید کند.

محل رشد گل شاخ گوزنی

گیاه شاخ گوزنی از جمله گیاهان هوازی به شمار می‌آید و باید روی تنه درخت یا توپ آویزی نصب و نگهداری شود. بنابراین برای نگهداری از این گیاه نیازی به خاک ندارید.

دلیل این گونه نصب و نگهداری کردن از گل شاخ گوزنی، این است که گیاه سرخس در طبیعت هم روی تنه درخت رشد می‌کند. گیاه سرخس شاخ گوزنی برای رشد کردن نیاز به میزان مناسب نور، دما و آبیاری درست دارد. این گیاه گل نمی‌دهد و در خاک هم کاشته نمی‌شود.

گیاه سرخس شاخ گوزنی را به عنوان یک گیاه تزئینی بر روی دیوارها یا توپ آویزی قرار می‌دهند که زیبایی خاصی به منزل یا محل کار شما می‌بخشد.این گیاه را می‌توانید به عنوان یک گل استقبال هدیه دهید.

روش تکثیر گل سرخس شاخ گوزنی

برای تکثیر کرد گل سرخس شاخ گوزنی، بهترین روش تقسیم کردن است. در طول زمانی که از سرخس خود نگهداری می‌کنید، شما می‌توانید گیاه بزرگ و بالغ خود را بدون هیچ مشکلی به چند گیاه کوچکتر تبدیل کنید. برای این کار، قسمت‌هایی از ریشه را جدا کنید و در گلدان‌هایی که خاکشان مرطوب است، بکارید. هر قسمتی که جدا کردید باید به اندازه کافی ریشه و برگ داشته باشد.

گلدان‌ها را در محیطی گرم و مرطوب بگذارید تا زمانی که بلوغ آن‌ها شروع شود. این روش تکثیر زمان‌بر است، بنابراین نگران تولید نشدن برگ‌های جدید در بخش‌های جدا شده نباشید. توجه داشته باشید که تکثیر سرخس کار آسانی نیست و به تمرین و تجربه زیاد نیاز دارد.

همیشه به اصالت خود می‌بالند! البته حق هم دارند ۲۵۰ میلیون سال با اینکه چندین گونه از آنها منقرض شده اند، گل سرخس شاخ گوزنی جذابیتی نو به محیط خانه هدیه می‌دهد.

روش دیگر برای تکثیر گل سرخس شاخ گوزنی، استفاده از هاگ‌های جمع شده در زیر برگ‌ها است. شما باید هاگ‌ها را داخل سینی بکارید. به این نکته توجه کنید که در داخل سینی باید کمپوست مخصوص بذر و قلمه باشد. بعد از کاشت هاگ‌ها روی آن را با پلاستیکی که شفاف باشد بپوشانید تا رطوبت خاک حفظ شود.

حتما سینی در دمای ۲۱ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. هر وقت که هاگ‌ به اندازه کافی رشد کرده و جوانه زدند، می‌توانید هر کدام از هاگ‌ها را در یک گلدان جدا به قطر حدودی ۶ سانتی‌متر که مکپوست بذر و قلمه در آن قرار دارد، بکارید. وقتی که هاگ‌ها به گیاه کامل تبدیل شدند ان‌ها را به تکیه‌گاه متصل کنید.

روش هرس کردن گل سرخس شاخ گوزنی

به طور کلی لازم نیست سرخس شاخ گوزنی را هرس کنید. برگ‌های قهوه‌ای شده گیاه سرخس خود را به هیچ‌وجه جدا نکنید. اگر با دقت ریشه گیاه را بررسی کنید، به احتمال زیاد برگ‌های محافظی را خواهید دید که به مرور زمان تغییر رنگ داده و قهوه‌ای شده‌اند. توجه داشته باشید که این برگه‌های برای گیاه بسیار مهم هستند و حتما باید در جای خود یعنی روی ریشه باقی بمانند.

مشکلات گل سرخس شاخ گوزنی

گیاهان سرخس شاخ گوزنی در بعضی موارد می‌توانند دچار مشکلاتی بشوند. در ادامه این مطلب به برخی از این مشکلات می پردازیم که عبارتند از:

زرد شدن برگ ها و لکه های قهوه‌ای سوخته	به دلیل هوای خشک – درمان آن بالا بردن رطوبت گیاه می‌باشد.
رنگ پریدگی برگ ها	به دلیل نور زیاد – گیاه را به محیط کم نور تر ببرید.
زرد شدن و ریختن برگ پائینی گیاه	آبیاری نامنظم یا هوای گرم – محیط را خنک تر و آبیاری را منظم کنید.
توقف، کندی رشد گیاه و بی‌رنگ شدن برگ ها	تغذیه نشدن کافی گیاه – برای حل این مشکل به گیاه کود بدهید.
خشک شدن برگ ها	خشکی هوا و خاک – برای حل این مشکل رطوبت محیط و خاک را بیش‌تر کنید.

آفات و بیماری‌های گل سرخس شاخ گوزنی

گل سرخس شاخ گوزنی سمی نیست اما ساختار گیاه به گونه‌ای است که حتما باید از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگه داشته شود. بهترین روش نگهداری از این گیاه آویزان‌کردن روی دیوار است.

گیاه سرخس شاخ گوزنی معمولا دچار ابتلا به آفات گیاهی معمول گیاهان آپارتمانی نمی‌شود. مگر اینکه در اطراف این گیاه، گیاه یا گیاهان بیمار دیگری وجود داشته باشد. در این صورت احتمال دارد که به کنه تار عنکبوتی مبتلا شود. بنابراین حتما گیاهان دیگری که دارید و در اطراف سرخس شاخ گوزنی شما قرار دارند را بررسی کنید که بیماری نداشته باشند.

اگر رطوبت یا اسپورها زیاد باشد، به احتمال زیاد باعث می‌شود تا لکه‌های سیاه رنگ روی برگ‌های سرخس ظاهر شود. برای درمان گیاه سرخس شاخ گوزنی خود باید از قارچ‌کش‌هایی مثل روغن چریش استفاده کنید.

آفات دیگری هم در سرخس‌ها وجود دارند که عبارتند از:

1. شپشک آرد آلود: این آفت باعث به وجود آمدن لکه‌های پنبه‌ای سفید روی برگ و ساقه می‌شود. این آفت شیره گیاه را جذب می‌کند و گیاه را از بین می‌برد. برای رفع این آفت باید از سم حشره کش استفاده کنید
2. شپشک سپردار کروی: این آفت لکه‌های سپردار نیمه کروی قهوه‌ای روی برگ سرخس ایجاد می‌کند. راه حل این این مشکل هم استفاده از سم حشره کش است
3. کنه قرمز: این آفت در زیر برگ‌ها تارک عنکبوت و لکه‌های ریز سفید یا زرد روی برگ‌ها ایجاد می‌کند. راه حل این مشکل هم سمپاشی است. به یاد داشته باشید که دلیل این آفت کمبود رطوبت بوده . زیادی رطوبت باعث بیماری قارچی و پوسیدگی خواهد شد
4. مسموم شدن گیاه در اثر نیتروژن: این مسمویت در اثر مصرف بیشاز حد کود ازته یا نیتراته است که باعث می‌شود برگ‌های سرخس بد شکل شده و گاهی اوقات پاره هم بشوند. در نتیجه برگ به صورت طبیعی رشد نمی‌کند
5. لکه برگي در اثر قارچ ميروتيسيوم: این آفت باعث به وجود آمدن لکه‌های خاکستری نزدیک به سیاه در اندازه‌های متفاوت روی قسمت‌های مختلف گیاه می‌شود. در نتیجه روی نقاط آلوده برگ به مرور زمان اسپوردوکیوم به وجود می‌آید که با پخش شدن اسپورهای به وجود آمده جدید، برگ‌های گیاه دوباره آلوده می‌شوند

گل سرخس شاخ گوزنی؛ گیاهی زیبا و مناسب برای تزئین خانه

گل سرخس شاخ گوزنی گیاهی است که میلیون‌ها سال بر روی کره زمین وجود داشته است. این گیاه تزئینی لزوما به خاک نیاز ندارد و حتی می‌تواند روی تنه درختان رشد ‌کند. برای نگهداری گیاه شاخ گوزنی باید محیط مناسب را برای آن فراهم کنید. یعنی گیاه را در محیطی گرم و مرطوب با نور غیر مستقیم قرار دهید. برای مثال این گیاه همیشه باید مرطوب باشد و دور از نور مستقیم خورشید قرار بگیرد. بنابراین در هنگام نگهداری از این گیاه باید بسیار به این نکته دقت کنید.

 

همانطور که ذکر شد، این گیاه دچار مشکلات و آفاتی می‌شود. از جمله این مشکلات می‌توان به زرد شدن برگ‌ها و ظاهر شدن لکه‌های سوخته قهوه‌ای رنگ روی آن‌ها، رنگ‌پریدگی برگ‌ها، خشک‌شدن برگ‌ها، شپشک آرد آلود، شپشک سپردار کروی و کنه قرمز اشاره کرد. برای جلوگیری از مشکلات باید اقداماتی مثل آبیاری منظم، حفظ رطوبت، سمپاشی با سموم حشره‌کش و قراردادن گیاه در محیط مناسب را انجام دهید.

خرید و قیمت گل شاخ گوزنی

گل شاخ گوزنی با دیزاین و آرایش زیبایی که به اتاق یا منزل می‌دهد، تبدیل به گیاهی محبوب میان مردم در کشور ایران شده است. 

جمع بندی

در این مقاله با گیاه شاخ گوزنی و مشخصات ظاهری آن آشنا شدیم. همین‌طور روش نگهداری و تکثیر این گیاه آموختیم و دانستیم چگونه با آفات و بیماری‌های این گیاه مقابله کنیم.

شما عزیزان نیز می‌توانید تجربیات خود را با ما در بخش نظرات با ما در میان بگذارید و دیگر دوستداران این گیاه زیبا را بیش‌تر در شناخت این گیاه کمک کنید.