گل بابونه در اروپا از قرن 15 به عنوان یک گیاه دارویی مورد استفاده قرار می گرفت که برای مردم یونان باستان ومصر از جایگاه خاصی برخوردار بود زیرا معتقد بودند که این گیاه درمان تمام دردهاست و آن را به الهه خورشید تقدیم می کردند و گل بابونه را دارویی آرام بخش می دانستند.

بابونه از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی شناخته شده توسط انسان است. مردم مصر و یونان باستان از خواص دارویی آن مطلع بوده و برای درمان بعضی بیماری‌ها از این گیاه استفاده می‌کرده‌اند. دو تن از حکمای یونان باستان «پلینیوس» و «دیوسکورید» در تألیفات خود از بابونه به نام «کاماملون» یاد کرده و خواص درمانی آن را شرح داده‌اند.

مصری‌ها، رومی‌ها و یونانیان باستان از گل‌های بابونه برای درمان آفتاب‌زدگی، تب‌ها و قولنج استفاده می‌کردند. آلمانی‌ها برای توصیف بابونه از عبارتی به نام “alles zutraut” استفاده می‌کنند که مفهوم این عبارت این است: “بابونه هر دردی را درمان می‌کند”.

گل بابونه از گیاهان بومی منطقه مدیترانه بوده، ولی منشا آن را در آسیای صغیر گزارش کرده­‌اند. البته این گیاه امروزه پراکندگی وسیعی در اروپا، آسیای غربی، آفریقای شمالی، آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا پیدا کرده است.

در ایران نیز گونه‌­های مختلف جنس ماتریکاریا در نقاط مختلف کشور رشد می­‌کنند ولی جنس و گونه‌ی ماتریکاریا کامومیل، در منطقه غرب لرستان بین خرم‌­آباد و دورود، شمال غربی اندیمشک، در خوزستان، صالح آباد هفت‌گل، شوشتر، شیراز، ایرانشهر و اطراف تهران یافت می‌­شود. تولید زراعی این محصول نیز در کشور عمدتاً در استان­‌های اصفهان، شیراز، کهگیلویه و بویراحمد، گلستان و همدان انجام می­‌گیرد.

 

مشخصات گیاه بابونه

بابونه با نام علمی Matricaria Chamonail گیاهی از تیره کاسنی (مرکبات) است. ارتفاع این گیاه بین 30 تا 70 سانتیمتر متغیر بوده و ساقه آن دارای انشعاب­‌هایی است که هر یک از آنها به کاپیتول­‌هایی به قطر ۱.۵ تا ۲ سانتیمتر منتهی می­‌شود. گل‌های گیاه بابونه از دو نوع گلچه‌ی زبانه­‌ای و لوله‌­ای تشکیل شده­‌اند و در انتهای ساقه مشاهده می­‌شوند. گلچه‌­های کناری زبانه‌­ای به رنگ سفید و تعداد آنها متفاوت و بین 12 تا 18 عدد در هر گل است و این گلچه­‌ها از نظر جنسی، ماده به حساب می‌آیند.

گل آذین بابونه یک کاپیتول انتهایی است. نهنج ابتدا به صورت یک نیم کره است که در طول گلدهی طویل شده و به صورت یک مخروط تو خالی درمی­آید. قطر گل­های بابونه متفاوت و بین ۱٫۵ تا ۳ سانتیمتر متغیر است.

یکی از مشخصات گل‌­های بابونه آلمانی که آن را از سایر جنس­‌های با گل­‌های مشابه متمایز می­‌سازد، وجود فضای خالی در بین گل است. به طوری که اگر گل­‌ها به صورت طولی برش داده شوند فضای خالی در بین آنها دیده می­‌شود، در حالی که این فضا در سایر جنس‌­های گیاه دیده نمی­‌شود. در ضمن گل­‌های بابونه پس از باز شدن و نمو گل­ها، به صورت مخروطی مشاهده خواهند شد.

نام گل	بابونه
نام انگلیسی	Matricaria chamomilla
نام علمی	Chamaemelum nobile
زادگاه	اروپا، شمال آمریکا و آرژانتین

 
یکی از پرکاربردترین و قدیمی ترین گیاهان دارویی که در کل جهان مورد استفاده درمانی قرار می گرفته و اطبا و حکیمان ایرانی از آن برای درمان استفاده می کردند گل بابونه است.

انواع بابونه

چندین گونه شناخته شده از بابونه مانند بابونه رومی ، بابونه آلمانی ، بابونه مراکش ، بابونه زرد ، بابونه وحشی و غیره وجود دارد. اما دو گونه اصلی بابونه که به صورت دم‌کرده استفاده می‌شوند و برایشان خواص دارویی در نظر گرفته می‌شود عبارتند از بابونه آلمانی و بابونه رومی. سایر گونه‌های ذکر شده در بالا هم از نام بابونه برخوردار هستند اما معمولاً به صورت دم‌کرده به کار نمی‌روند و خواص دارویی برایشان ذکر نشده‌ است.

 

 

 

۱. بابونه آلمانی

بابونه آلمانی برای مصریان و رومیان باستان یک گیاه شناخته شده بود و آن را به الهه خورشید تقدیم می‌کردند، چون بابونه آلمانی را داروی همه دردها می‌دانستند و از آن به عنوان آرام بخش و تسکین‌دهنده استفاده می‌کردند. بابونه آلمانی از قرن پانزدهم در اروپا به عنوان یک گیاه دارویی استفاده شد.

کشت انبوه بابونه آلمانی از قرن شانزدهم در کشور آلمان آغاز گردید وکشورهای پرتغال و فرانسه نیز از این گیاه جهت درمان بیماری‌ها استفاده کردند. حتی در قرون وسطی از این گیاه جهت خوشبو کردن هوا استفاده می‌شد و کف اتاق‌ها را با این گیاه می‌پوشاندند. 

کشورهای عمده تولیدکننده این گیاه عبارتند از: مجارستان، روسیه، آرژانتین، آلمان، چک، اسلواک، فنلاند، مصر و اخیراً هندوستان.

۲. بابونه رومی

بابونه رومی (Chamaemelum nobile) یک گیاه چند ساله بومی اروپای غربی و ایرلند شمالی است. چای ساخته شده از بابونه رومی به طور سنتی در درمان اختلالات دستگاه گوارش مانند تهوع ، گاز ، استفراغ و سوزش قلب مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین به دلیل خاصیت ضد التهابی شناخته شده است و از آن برای کاهش التهاب بر روی پوست استفاده می‌شود.

در کتب سنتی ایران به این بابونه، بابونه شیرازی هم گفته شده است. طبع بابونه رومی گرم و خشک است. از خواص بابونه رومی می توان به لطیف کننده و مقوی دِماغ و اعصاب و افزایش نیروی جنسی اشاره کرد و برای رفع تب و لرز از ایام قدیم مورد توجه بوده است، برای تنظیم قاعدگی مناسب بوده و ترشح شیر را افزایش می‌دهد و برای رفع سردرد و کاهش ورم‌ها و خرد کردن سنگ مثانه مفید است و در موارد گرفتگی مجاری ادراری و کم بودن ترشحات عادت ماهیانه می‌تواند کاملا مفید است.

نحوه تشخیص بابونه رومی از آلمانی

یک وجه تمایز بابونه رومی و آلمانی برگ‌های آن هاست. برگ‌های خاکستری سبز بابونه رومی ضخیم‌تر از برگهای بابونه آلمانی است. وجه تمایز دیگر ساقه است، ساقه بابونه رومی کمی مودار است ، در حالی که بابونه آلمانی دارای ساقه های صاف است.

بابونه شیرازی

 

همانطور که در بالا اشاره شد، در کتب سنتی ایران به بابونه از نوع رومی، بابونه شیرازی هم گفته شده است. طبع این بابونه شیرازی گرم و خشک است. این نوع بابونه به مقدار زیادی در استان شیراز و بقیه استان‌های همجوار که دارای شرایط آب و هوایی یکسان هستند نیز تولید می‌شود.

 

نام علمی: chamomilla L. Maticaria  .

نام عمومی: Chamomile 

بخش مورد استفاده: سرشاخه های گلدار

مشخصات ظاهری گیاه: گیاه علفی یکساله، معطر، دارای ساقه و برگ باریک و منشعب گل‌های کناری (زبانه‌ای) سفید و گل‌های میانی (لوله‌ای) زرد است. گل‌های زبانه‌ای (کناری) پس از شکفتن کامل حالت خمیده به سمت پایین پیدا می‌کنند.

کاربرد تایید شده گیاه بابونه:

1. به صورت موضعی: ضد التهاب
2. به صورت خوراکی: ضد اسپاسم و مقوی معده و آرامبخش
3. به صورت بخور: گلو درد و زکام

 

زمان و فواصل کاشت بابونه شیرازی

برای کشت گیاه بابونه، زمان مناسب برای کاشت پائیزه، نیمه دوم شهریور و برای کشت بهاره، نیمۀ دوم اسفند است. زمان کاشت نقش عمده‌ای در عملکرد گل بابونه دارد. در کشت پائیزه و بهاره بذرها در ردیف‌هایی به فاصلۀ 12-15 سانتی‌متر در زمین اصلی کشت می‌شوند.

در سال اول کاشت برای هر هکتار زمین به ۳ تا ۴٫۵ کیلوگرم بذر با کیفیت مطلوب نیاز است. چنانچه بابونه به صورت یک کشته تکثیر شود از سال دوم به بعد باید از مقادیر کمتری بذر استفاده کرد. زیرا پس از برداشت گل بر اثر ریزش بذرها و رویش آنها باید به کاشت بذرها در نقاطی اقدام نمود که گیاهان تراکم کمتری دارند.

در کشت غیر مستقیم اواخر مهر زمان مناسبی برای کشت بذر در خزانۀ هوای آزاد است. نشاها ۴ تا ۶ هفته بعد (اواخر آبان تا اوایل آذر) آمادۀ انتقال به زمین اصلی می‌شوند. برای اینکه حداکثر مقدار محصول و گل به دست آید نیاز است که فضای ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر مربع برای هر بوته در نظر گرفته شود.

نماد گل بابونه

نام لاتین بابونه camomille از کلمات یونانی khamai و malon به معنی گل های کوچک با بوی سیب گرفته شده است. درمیان انواع گوناگون بابونه نوع بابونه رومی شهرت بیشتری دارد. نام علمی این گیاه Chamaemelum nobile است. بابونه گیاهی است دائمی و کوچک، به ارتفاع تقریباً ۳۰ سانتیمتر، دارای بویی معطر که در چمن زارها و زمین های شنی می روید. ساقه آن به رنگ سبز مایل به سفید، برگ های آن کوچک متناوب و دارای بریدگی های باریک، نامنظم و پوشیده از کرک است.

گل های آن مجتمع در یک طبق که به طور منفرد در انتهای ساقه ی گل دهنده در تابستان ظاهر می شود. در هر طبق، گل های سفید در اطراف و گل های زرد در قسمت وسط قرار دارند. گل بابونه نماد عشق خالص و وفاداری است از این رو میتوانید با خرید اینترنتی گل عشق خود را به همسر و عزیزانتان نشان دهید. بابونه نماد انرژی، تحمل سختی‌ها و تشویق کردن است.

 

تاریخچه زبان گل ها

 

نام لاتین بابونه، chamomile  است. این کلمه برگرفته از واژه ای یونانی و به معنی “سیب زمین” است. داستان ان به مصر باستان برمی‌گردد، جایی که دم کرده آن به عنوان درمانی برای سرماخوردگی استفاده می‌شده است. رومی‌ها از بابونه به عنوان نوشیدنی و حتی عصاره‌ای برای  بخور هم استفاده می‌کردند.

زبان گل‌ها در اوایل قرن هجدهم میلادی توسط ماری ورتلی که همسرش سفیر ترکیه بود، وارد انگلستان شد. به نحوی که تا دوره‌ ویکتوریا، تقریبا هر گلی یک معنی مخصوص به خود را پیدا کرده بود و هر گل پیام و مفهوم خاصی را می‌رساند. قطعا با دانستن پیام و معنی گل ها می‌ توانید راحت ‌تر و با دقت بیشتری گل‌ های دلخواه تان را انتخاب کنید و پیام خود را به طرف مقابلتان ارسال کنید. به عنوان مثال منظور یک زن از ارسال گل که شامل گل‌‌ های بابونه است، می‌توانست «صبر داشتن» باشد.

آیا بابونه سمی است؟

بابونه برای انسانها سمی نیست، در واقع بابونه سمی وجود ندارد. اگرچه تا کنون خطر خاصی توسط بابونه برای حیوانات خانگی ذکر نشده است، اما بهتر است مواظب باشید که آنها بابونه را نخورند؛ چون ممکن است دچار عوارض گوارشی شوند.

روش های درمانی و استفاده از خواص گل بابونه در درمان

برای استفاده از خواص گل بابونه،گل آن در شکل های مختلف آماده سازی شده و مورد استفاده قرار می گیرد. پودر خشک گل بابونه توسط بسیاری از افراد برای درمان مشکل های سلامتی به روش سنتی توصیه شده و مورد استفاده هم قرار می گیرد. مواد دارویی معمولاً از گل های بابونه خشک با کمک گرفتن از آب، الکل اتانول یا الکل متانول به عنوان حلال استخراج می شوند و عصاره های به دست آمده به عنوان عصاره های آبی ، اتانولی (الکلی) و یا عصاره های متانولی شناخته می شوند. باب کمک این عصاره ها می توان از خواص گل بابونه استفاده کرد.

عصاره، جوشانده و چای گل بابونه

عصاره ی بهینه شده ی گل بابونه حاوی حدود 50 درصد الکل می باشد. عصاره های استاندارد به طور معمول حاوی 1.2 درصد ماده آپیژنین هستند. آپژنین یکی از مؤثرترین عامل های فعال کننده زیستی است. عصاره های آبی مثل چای حاوی غلظت بسیار کمی آپیژنین آزاد ،اما حاوی مقادیر زیادی آپیژنین-7-O- گلوکوزید هستند. برای استفاده از خواص گل بابونه، تزریق خوراکی بابونه توسط کمیسیون پزشکی کشور آلمان توصیه می شود.

دمنوش بابونه یکی از محبوب ترین انواع جوشانده های گیاهی در جهان است و هر روزه حدود یک میلیون فنجان چای بابونه مصرف می شود. چای بابونه به صورت چای کیسه ای نیز در بازار موجود است که حاوی پودر گل بابونه خالص و یا گل بابونه مخلوط با سایر گیاه های دارویی محبوب است.
از فواید گل بابونه به چه صورت هایی استفاده می شود؟

از گل های بابونه به طور گسترده ای به صورت تنها استفاده می شود، این گل ها کمتر جنبه تزیینی در گل فروشی ها را دارند اما برای بهره مندی از خواص گل بابونه از این گیاه به همراه گل های خشخاش خرد شده، به عنوان منبع گرمی در جهت درمان درد های التهابی یا عصب احتقانی و در مواردی حتی برای درمان تورم های خارجی نظیر تورم صورت که به دلیل عفونت زمینه ای یا آبسه ایجاد می شوند نیز استفاده می شود.

برای استفاده از خواص گل بابونه، گل این گیاه برای تهیه عصاره گیاهان دارویی و همچنین برای تهیه انواع لوسیون ها، با استعمال خارجی در درمان دندان درد ، گوش درد، نورآلرژی و حتی در موارد تورم خارجی نیز استفاده می شود.

همچنین گل بابونه را به عنوان نوعی افزودنی به آب حمام اضافه می کنند. استفاده از این گیاه برای تسکین دهندگی التهاب های دستگاه تناسلی توصیه می شود.

طریقه مصرف گل بابونه: استفاده از چای بابونه به طریق شستشو کردن و یا غرغره کردن برای کاهش و درمان التهاب های غشاهای مخاطی دهان و گلو استفاده می شود.

استنشاق روغن های پایه بخار شده گل های بابونه برای رفع اضطراب، و هم چنین افسردگی عمومی توصیه می شود. روغن بابونه یک عنصر محبوب آروماتراپی و مراقبت از پوست و مو است. گونه گل بابونه رومی به طور گسترده ای در آماده سازی و تهیه مواد آرایشی و در تولید تسکین دهنده ها و نرم کننده های بدن و پوست کاربرد دارد.

موارد استفاده از گل بابونه

گل بابونه در کنار خواض درمانی و خوراکی که دارد، به دلیل داشتن زیبایی زیاد، در دسته گل های مختلفی هم استفاده می شود. در واقع رایحه عالی این نوع گل باعث کاربرد آن در دسته گل ها نیز شده است. از دسته گل بابونه معمولا برای ابراز علاقه به شخص مورد نظر و یا هدیه ای خاص استفاده می شود. به طور مثال اگر قصد هدیه دسته گل به همسر خود را دارید، این دسته گل گزینه عالی محسوب می شود.

 

 

تدوین:مینو غفوری ساداتیه

آدرس اینستاگرام:gooldono.stand.sidoos@

تلفن:09308743868